In een eerdere blog is uiteengezet hoe de SLIM-scan behulpzaam kan zijn bij het nadenken over de visie van je team of school. In de komende tijd zoom ik steeds in op één thema uit de SLIM-scan. Voor nu: Ideaal van onderwijs.
Het ideaal van onderwijs
Inzoomend op ‘ideaal van onderwijs’ laat de SLIM-scan twee richtingen zien. Enerzijds het rendementsdenken: het onderwijs is het behalen van vakinhoudelijke doelen. En anderzijds het vormingsdenken: de docent is gericht op een evenwicht tussen het werken aan socialisatie, kwalificatie en persoonvorming van leerlingen (Biesta, 2015).
Het is natuurlijk ook heel goed mogelijk dat jouw ideaal een combinatie is van deze twee ‘uitersten’: zowel rendementsdenken als vormingsdenken zie je graag verweven in je onderwijs. Bijvoorbeeld door het rendementsdenken vooral een plek te geven bij de vakinhoud en het vormingsdenken terug te laten komen binnen het mentoraat of door het versterken van burgerschap.
Rendemenstdenken
Als we spreken over rendementsdenken (rendement), staan steeds de uitkomsten van leerlingen centraal. Het moet te meten en te vergelijken zijn. Dit kan heel concreet gaan over de cijfers voor wiskunde of biologie waarin bepaalde kennis wordt gemeten. Maar denk bijvoorbeeld ook aan vaardigheden bij Zorg & Welzijn, waarbij leerlingen een patiënt moeten helpen. Of het voeren van een verkoopgesprek bij Economie & Ondernemen.
Bij rendementsdenken staan deze kennis en vaardigheden centraal als het gaat om de inrichting van je onderwijs.
Om hier een goede invulling aan te geven, kun je van achteren naar voren werken. Door bijvoorbeeld doelen op te stellen en achteraf te bepalen in hoeverre deze op een effectieve manier bereikt worden.
Concreet
Invulling geven aan het rendementesdenken kan door het toepassen van Expliciete Directe Instructie.
Je start je les met de lesdoelen om vervolgens te starten met een opdracht waarbij de voorkennis wordt opgehaald. Na de uitleg van de lesstof begeleid je als de docent de opgegeven oefeningen, om vervolgens de leerlingen meer ‘los te laten’ als dat kan.
Hiermee is goed te bepalen wanneer doelen zijn behaald en welke bijsturing nodig is. Doordat je per leerling goed kan bepalen óf en in welke mate het begrepen is, is ook goed te zien wat het effect van de uitleg van de docent is.
Vormingsdenken
Het is een misvatting om te denken dat bij vormingsdenken de kennis en vaardigheden er niet meer toe doen. Juist bij vormingsdenken krijgen deze een belanrijke plaats. Bij vormingsdenken is het model van Biesta (2015) leidend, dat pleit dat goede vorming plaatsvindt bij een evenwicht tussen socialisatie, kwalificatie en persoonvorming.
^ Het model van Biesta (2015)
Socialisatie
Onder socialisatie wordt doorgaans verstaan dat een kind de gangbare gedragspatronen van opvoeders als ouders en leraren overneemt. Je kunt dus zeggen dat socialisatie succesvol is als leerlingen zich ongeveer hetzelfde gaan gedragen als hun opvoeders. Het accent ligt vooral op waarneembaar gedrag.
Kwalificatie
Bij kwalificatie gaat het om de rol die de school speelt in het verwerven van kennis en vaardigheden en houdingen die de leerling kwalificeert op iets te doen. Met Somtoday is het heel goed mogelijk deze kwalificatie inzichtelijk te maken.
Persoonsvorming
Bij persoonvorming gaat het om de vorming van mensen tot personen die hun verantwoordelijkheid nemen en dragen in de omgang met de ander (bekend en onbekend) en zichzelf.
Als vormingsdenken je ideaal is, bevind je je dus op het snijvlak van bovengenoemde drie aspecten. Vanuit dit ideaalbeeld kijk je naar de verschillende vakken, een opbouw van een curriculum of invulling van een teamdag.
Jouw team
Wil je graag meer zicht op wat het ideaal is van jouw team? Ligt de focus binnen jouw team vooral op rendement (cijfers, vervolgstudie, slagingspercentages, enzovoort)? Of ligt het accent meer aan de vormende kant? Of beweegt het zich ergens tussenin?
De SLIM-scan brengt niet alleen het ideaal in beeld, maar laat ook duidelijk de verschillen zien met de huidige situatie.
Wil je weten hoe de SLIM-scan hierbij kan ondersteunen en inzicht kan geven? Neem vrijblijvend contact op. Graag vertel ik je meer over de mogelijkheden van de SLIM-scan en welke thema’s voor jouw school relevant zijn.
Gerrald van Beek, onderwijsadviseur en docent economie