“Een beetje formatief evalueren maakt al een groot verschil”

Om te toetsen of leerlingen de stof hebben begrepen, zetten docenten regelmatig het klassenleergesprek in. Ze vragen bijvoorbeeld aan het einde van de les wat de leerlingen hebben geleerd. Twee leerlingen steken hun hand op en krijgen de beurt. Of niemand steekt zijn hand op en de docent wijst een leerling aan. Die vervolgens een fout antwoord geeft of zegt dat hij het niet weet.

“Bij formatief evalueren zet je vormen in waar alle leerlingen aan bijdragen. Alle leerlingen geven antwoord op de vraag, bijvoorbeeld met een wisbordje, a/b/c of gekleurde kaartjes. Zo krijgen alle leerlingen inzicht in waar ze staan”, aldus Cindy Stienstra, trainer en coach voor docenten en specialist op het gebied van formatief evalueren.

Cindy Stienstra werkte 10 jaar als biologiedocent. Tegenwoordig geeft ze als zelfstandig ondernemer trainingen aan docenten. “De inhoud hiervan is heel divers”, legt ze uit. “Van didactiek en aandacht voor persoonlijke vaardigheden tot meer coachend lesgeven en executieve vaardigheden. En ik bied dus ook trainingen aan op het gebied van formatief evalueren.”

Meer plezier, minder druk
Uit onderzoek blijkt dat leerlingen ongeveer tweemaal zoveel leren als ze antwoord kunnen geven op de volgende vragen:

• Waar ga ik heen?
• Waar sta ik nu?
• Wat is mijn volgende stap?

“Docentgedrag dat erop is gericht de leerlingen in staat te stellen deze vragen te beantwoorden, komt het leerproces ten goede”, vervolgt Cindy. “Daarnaast levert formatief evalueren meer plezier in leren op. Je hoeft minder aan leerlingen te trekken, minder af te rekenen en er is minder werk- en prestatiedruk.”

In de praktijk ziet Cindy dat docenten worstelen met formatief evalueren. “Het gebruik van leerdoelen blijft beperkt tot de start van de les, leerlingen tonen zich tijdens zelfstandig werken lang niet altijd gemotiveerd en onder tijdsdruk vervalt regelmatig het checken of de stof is overgekomen. En formatief evalueren is ook echt niet de oplossing van alle problemen. Als je kijkt naar de sociale problemen die ontstonden tijdens de lockdowns, die los je niet op met formatief evalueren.”

Welke lesactiviteit levert het meeste op?
Toch kan formatief evalueren je op veel vlakken helpen. “Er zijn wel wat misvattingen over. Bijvoorbeeld dat het veel tijd en energie kost. In de praktijk blijkt echter dat als docenten het eenmaal doen, dat ze het blijven gebruiken. Uiteindelijk levert het tijd op. Formatief evalueren betekent namelijk dat je steeds nagaat: welke lesactiviteit levert het meeste op? En het levert werkplezier op. Docenten willen van toegevoegd waarde zijn. Formatief evalueren is hier een uitstekend hulpmiddel bij.”

Cindy sluit af: “Formatief evalueren hoeft niet groots en meeslepend te zijn. Het hoeft ook niet schoolbreed ingezet te worden. Het werkt ook als 1 docent het in 1 klas doet. Begin gewoon klein. Denk bijvoorbeeld eens aan een Exit ticket aan het einde van je les om met alle leerlingen te checken of ze het leerdoel hebben bereikt.”

Meer info: www.cindystienstra.nl